«У дзіцячых гульнях я бачу ствалы зброі». Што прыдумалі беларускія ўлады, каб выхаваць дзяцей «патрыётамі»

Клубы Карпянкова

Асаблівую ўвагу патрыятычнаму выхаванню надаў намеснік міністра ўнутраных спраў і камандуючы ўнутранымі войскамі Мікалай Карпянкоў. Менавіта яму належыць ідэя вайскова-патрыятычных клубаў (ВПК), якія пачалі адкрывацца год таму — гэта пацвярджае ўказ № 160 аб патрыятычным выхаванні моладзі, падпісаны Лукашэнкам у траўні 2022 года. Згодна з дакументам, клубы ствараюцца «для рэалізацыі праграмы ваенна-патрыятычнага выхавання» па рашэнні Карпянкова.

«Мікалай Мікалаевіч Карпянкоў б’е не толькі па "змагарскім" цяперашнім, але і адсякае яму шляхі ў будучыню», — захапляўся праектам прапагандыст Грыгорый Азаронак.

Раней сілавікоў таксама прыцягвалі да патрыятычнага выхавання дзяцей, у асноўным у ваенна-патрыятычных лагерах, якія працуюць падчас вакацый. Напрыклад, у «Доблесці» пры в/ч 3214 унутраных войскаў, якая існуе ўжо 20 гадоў.

Змена ў лагеры доўжыцца дзевяць дзён — увесь гэты час хлопчыкі жывуць у размяшчэнні, а дзяўчаткі прыходзяць у частку раніцай раніцай і сыходзяць увечары. Галоўнае адрозненне ваенна-патрыятычнага клуба ад лагера ў тым, што ў ВПК сілавікі займаюцца з дзецьмі круглы год некалькі разоў на тыдзень.

Першы такі клуб пад назвай «Рысь» адкрылі ў кастрычніку 2021 года на базе той жа часткі ўнутраных войскаў. Карпянкоў паабяцаў, што ў клубе «паклапоцяцца пра падлеткаў, прышчэпяць ім любоў да Радзімы, засцерагуць ад негатыўнага інфармацыйнага ўплыву, выхаваюць крытычнае мысленне, патрыятычны менталітэт і высокія маральныя ідэалы».

«Ведаць гераічнае мінулае, ведаць нашых герояў, марыць служыць Радзіме, марыць абараніць Радзіму і здзейсніць подзвіг. < … > Інстынкт у нас, беларусаў, закладзены — любіць сваю Радзіму, любіць і абараняць. Вось у гэтых дзіцячых гульнях я бачу ствалы зброі — яны накіраваныя ў патрэбны бок», — казаў ён пра падрыхтоўку ў ВПК падчас адкрыцця чарговага клуба.

У іх прымаюць хлопчыкаў і дзяўчатак ад сямі да 17 гадоў — ім расказваюць пра гісторыю ўнутраных войскаў, узоры сучаснай тэхнікі, узбраення і спецсродкаў. У праграму клубаў уваходзяць заняткі па страявой, агнявой, спецыяльнай, тактычнай, ваенна-медыцынскай падрыхтоўцы і самаабароне. Акрамя таго, дзяцей водзяць на экскурсіі ў музеі і прыцягваюць да «добраўпарадкавання аб’ектаў вайсковай славы». У ВПК праходзяць спартыўныя спаборніцтвы і сустрэчы з «цікавымі людзьмі»: прадстаўнікамі іншых ведамстваў, дэпутатамі і «запрошанымі спецыялістамі».

У сюжэце тэлеканала СТВ пра «Рысь» начальнік службы выхаваўчай работы Руслан Шыг расказваў, што праграма клуба «распісана на восем месяцаў», а дзяцей навучаюць таму, што «спатрэбіцца ім у паўсядзённай жыццядзейнасці».

У адкрытых крыніцах «Медыязоне» не ўдалося знайсці падрабязнай праграмы падрыхтоўкі ў ВПК, таму меркаваць пра яе ідэалагічны складнік можна па сюжэтах дзяржтэлеканалаў, выказваннях асобных прапагандыстаў, сілавікоў і, часам, ролікам саміх клубаў.

На цырымоніі адкрыцця ваенна-патрыятычнага клуба «Арляняты. Спадчыннікі Перамогі!» на базе мінскага АМАПа дзеці даюць клятву на вернасць Радзіме. Некаторыя школьнікі апранутыя ў форму з нашыўкамі — на іх расійскі сцяг, надпісы «Доблесть Отечества», «Солдаты России» і «Союз-2014. Наследники победы».

У траўні вайскова-патрыятычны клуб «Рысь» выпусціў ролік «у падтрымку» белгарадскага хлопчыка Алёшы, які сустракае калону расійскай вайсковай тэхнікі ў вядомым прапагандысцкім відэа. У роліку «Рысі» чацвёра дзяцей аддаюць гонар сілавікам у балаклавах і крапавых берэтах, пакуль тыя праязджаюць міма на бронеаўтамабілях. У канцы відэа выхаванцы «Рысі» запрашаюць Алёшу ў Беларусь.

Сустрэцца з выхаванцамі ВПК прыязджаюць і жыхары самаабвешчаных ДНР і ЛНР. У фільме АТН «Школа патрыётаў» паказваюць дэлегацыю з Данецка — кіраўнік неназванай мясцовай арганізацыі Вольга Волкава кажа, што на сустрэчу з выхаванцамі «Рысі» прыехалі жыхары «самых абстрэльваных раёнаў», а некалькі сем’яў яна «наогул забрала з падвалаў».

«Я зразумеў, як людзі мяняюцца праз вайну, і што трэба шанаваць мір», — робіць з гэтай сустрэчы выснову школьнік, апрануты ў мілітарызаваную форму «Рысі».

Клубы адкрываюць не толькі пры падраздзяленнях МУС — некаторыя дзейнічаюць на базе вайсковых частак, школ і цэнтраў вольнага часу. Паводле інфармацыі АТН, толькі пры падраздзяленнях унутраных войскаў адкрылі 17 ваенна-патрыятычных клубаў. За час падрыхтоўкі гэтага тэксту пры школе № 41 у Мінску з’явіўся ВПК «Наследие» — тут дзяцей будуць рыхтаваць да паступлення ў сілавыя ВНУ.

Кіраўнік па патрыятызме і руская мова як «нацыянальная каштоўнасць»

Для таго каб выхаваць патрыётаў, недастаткова адных клубаў і лагераў, лічаць у Міністэрстве адукацыі. З пачатку мінулага навучальнага года ў школах увялі пасаду кіраўніка па ваенна-патрыятычным выхаванні.

Сілавікі і раней наведваліся ў школы — часцей за ўсё чыталі лекцыі пра шкоду наркотыкаў, але часам праводзілі паказальныя суды над закладчыкамі непасрэдна ў актавых залах.

Настаўнік адной са школ Мінскай вобласці ў размове з «Медыязонай» адзначае, што апошнім часам дзеці ўсё часцей сустракаюцца з супрацоўнікамі РАУС і МНС. Але прадстаўнікі ведамстваў, паводле яго слоў, не зацікаўленыя ў працы са школьнікамі.

«Там абсалютна не хочуць і не ўмеюць працаваць, не кажучы ўжо аб працы з дзецьмі. Дзецям з пачатковай школы паказалі сацыяльныя ролікі тыпу "Скажы не гандлю наркотыкамі". Потым прыйшоў супрацоўнік і сказаў, што ў іх мала часу, бо зараз прыйдзе іншая група», — расказвае ён.

Але высокапастаўленыя сілавікі актыўна прасоўваюць уласныя праекты па патрыятычным выхаванні. У генпракурора Андрэя Шведа ён менш амбіцыйны, чым у намесніка міністра МУС Карпянкова, — гаворка ідзе пра ўвядзенне абавязковай школьнай формы і праслухоўванне гімна на ўсіх урачыстых мерапрыемствах.

«Сёння пракуратура на вастрыі многіх пытанняў, і гэта правільна. Мы ўздымаем нават тыя пытанні, якія можа, наўпрост і не звязаныя з пракурорскай тэматыкай», — тлумачыць генпракурор імкненне Генпракуратуры ўплываць на школьнае жыццё.

У сваіх публічных выступах Швед не прапускае магчымасці нагадаць пра крымінальную справу пра генацыд беларускага народа падчас Вялікай Айчыннай вайны, а Нацыянальны інстытут адукацыі рэкамендуе выкарыстоўваць матэрыялы справы на ўроках гісторыі, беларускай і рускай літаратуры і нават мастацтва.

Навучальныя праграмы па гісторыі Беларусі ў 9 і 11 класах дапоўнілі пытаннямі пра захаванне гістарычнай памяці пра ВАВ, школьнікі будуць вывучаць закон «Аб генацыдзе беларускага народа». У праграму 11 класа ўключылі пытанні пра «злачынствы польскіх, украінскіх, літоўскіх і латышскіх нацыяналістаў супраць мірнага насельніцтва Беларусі, а таксама інфармацыю пра ўдзел беларускіх калабарацыяністаў у акупацыйнай палітыцы германскіх нацыстаў» на тэрыторыі Беларусі.

А вось што гаворыцца ў параграфе пра акупацыю Беларусі падчас Другой сусветнай вайны: «У кожным класе вывешваўся партрэт Гітлера, упрыгожаны з бакоў бела-чырвона-белымі стужкамі. Абавязковым прывітаннем былі словы "Жыве Беларусь" (як аналаг прывітання "Хайль Гітлер" для мясцовых жыхароў)».

Аўтары новага падручніка амаль даслоўна аднавілі цытату з дапаможніка 2012 года, дадаўшы дэталь пра бел-чырвона-белыя стужкі, якія ўпрыгожваюць партрэт Гітлера.

Згодна з інструктыўна-метадычным лістом Нацыянальнага інстытута адукацыі, школьнікаў вучаць патрыятызму і на іншых занятках.

На ўроках рускай мовы і літаратуры з дзецьмі разбіраюць паняцці «Радзіма», «Айчына», «патрыёт», «грамадзянін», «адданасць», «вернасць», «абавязак», «подзвіг», «абаронца». Акрамя таго, школьнікам прапануюць напісаць сачыненні на тэмы «грамадзянскасці і патрыятызму»: «З чаго пачынаецца Радзіма?», «Я ганаруся сваёй краінай», «Хто такі патрыёт сучаснай Беларусі?», «Што значыць быць патрыётам?», «Патрыётамі не нараджаюцца — імі становяцца», «Я — патрыёт! А гэта значыць…».

У інстытуце лічаць, што «асаблівай увагі патрабуе асэнсаванне вучнямі рускай літаратурнай мовы як нацыянальнай культурнай каштоўнасці, як сродку замацавання культурных традыцый, маральных ідэалаў». Мяркуючы з метадычнага ліста, асэнсаванне школьнікамі беларускай мовы як нацыянальнай культурнай каштоўнасці асаблівай увагі не патрабуе — гаворка ідзе толькі пра «захаванне нацыянальнай ідэнтычнасці ў полікультурным соцыуме».

Факультатыў аб духоўнасці і праслухоўванне гімна

Патрыятызм у школьніках выхоўваюць і на факультатывах — вучні 5-7 класаў могуць хадзіць на заняткі па «Асновах духоўна-маральнай культуры і патрыятызму», якія накіраваныя на спрыянне «фармаванню духоўна-маральнай культуры і патрыятызму навучэнцаў на аснове выкарыстання патэнцыялу хрысціянскіх традыцый і каштоўнасцяў беларускага народа».

Раз у месяц у 5-11 класах праходзяць мерапрыемствы «Школы Актыўнага Грамадзяніна». Асноўная тэма заняткаў — «Гонар за Беларусь» у розных сферах: навуцы, прамысловасці, культуры і іншых. НІА рэкамендуе запрашаць на мерапрыемствы для 5-7 класаў гасцей — прадстаўнікоў дзяржорганаў і арганізацый, членаў парламента, прадстаўнікоў грамадскіх аб’яднанняў, дзеячаў навукі і культуры — асабісты прыклад якіх «дазволіць візуалізаваць характарыстыкі грамадзянскай кампетэнтнасці».

Мінадукацыі заклапаціўся і паводзінамі настаўнікаў — для таго каб яны «адпавядалі статусу педработніка», у Міністэрстве прыдумалі 10 правілаў. Педагогі павінны «рэалізоўваць дзяржаўную палітыку», фармаваць у школьнікаў духоўна-маральныя каштоўнасці і патрыятызм, а яшчэ сачыць за тым, што яны публікуюць у інтэрнэце.

Разгортваць праграмы патрыятычнага выхавання пачынаюць і ў дзіцячых садках. У траўні «Зеркало» апублікавала дакумент, складзены галоўным упраўленнем адукацыі Гродзенскай вобласці «Аб удасканаленні работы па патрыятычным выхаванні». У адпаведнасці з ім у сярэдніх і старэйшых групах дзіцячых садкоў перад пачаткам заняткаў «штотыдзень або штодня» неабходна ўключаць дзяржаўны гімн.

Паводле прадпісання, раз у месяц дзяцей павінны вадзіць на прагулкі і экскурсіі ў музеі і да гістарычных помнікаў. Перад дзяржаўнымі святамі будуць праводзіць заняткі на тэмы «Наш герб. Наш сцяг. Наш гімн», «Абаронца Айчыны» і іншыя.

Галоўны спецыяліст па пытаннях дашкольнай адукацыі Галоўнага ўпраўлення адукацыі Гродна Анжаліка Кухта растлумачыла «Зеркалу», што патрыятычнае выхаванне ў Гродзенскай вобласці было і раней, але яго вырашылі актывізаваць «у сувязі з апошнімі не зусім правільнымі падзеямі».